Tom Ronse

Kuifje is in het nieuws, niet alleen door de Spielberg-film maar ook door het proces tegen “Kuifje in Afrika” , beschuldigd van racisme. Het persagentschap Reuters zei onlangs dat het parket alvast tot de conclusie is gekomen dat Hergé geen schuld treft en voorspelt dat de rechtbank het parket daarin zal volgen.

Het album is niet racistisch, zo redeneert het parket volgens Reuters, omdat Hergé “niet de bedoeling had om zich racistisch uit te laten”. De intentie ontbreekt. Dat is wel een heel zwak argument. Het pleit iedereen vrij die te dom of te onwetend is om te beseffen dat wat hij/zij zegt of doet, racistisch is.  Terwijl racisme juist uit domheid of onwetendheid ontstaat. Het document van het parket dat Reuters citeert, voert aan dat Kuifje in Afrika niet tegen de inboorlingen vecht. “We zien net Kuifje tegenover een bende gangsters die blank zijn”. Maar dat bewijst niet dat het verhaal niet racistisch is. Eigenlijk integendeel. De zwarten worden in het album zo primitief voorgesteld dat het ondenkbaar zou zijn om hen de rol van sluwe gangsters te geven. In latere edities heeft Hergé de scherpste kantjes afgevijld maar de paternalistische, naar zwarten neerbuigende toon zit in heel het verhaal.

“De manier waarop Hergé Afrikaanse mensen weergeeft, reflecteert de tijdsgeest”, poneert het door Reuters geciteerde document. Dat klopt. Maar die tijdsgeest was racistisch. De vraag die op het proces gesteld is, is niet of Hergé’s racisme in de context van zijn tijd begrijpelijk is, maar of het boek racistisch is.  En natuurlijk is het dat. Het is idioot om dat weg te proberen praten.

Maar dat is geen reden om het boek uit de handel te nemen. Het maakt deel uit van onze cultuur. Moet de staat die witwassen? Zelfs  intentioneel racistische boeken zoals ‘Mein Kampf’ verbieden is contra-productief en kadert in de Orwelliaanse groei van de staatscontrole. ‘Kuifje in Afrika’ verbieden zou nog een stap verder in die richting gaan. We moeten ons bewust zijn van onze geschiedenis in plaats van de sporen van Belgie’s racistisch koloniaal verleden te willen uitwissen. Want die erfenis weegt nog steeds op de sociale betrekkingen, ook al willen velen dat niet zien.

Als Belgie wil duidelijk maken dat het met zijn racistisch verleden gebroken heeft dan kan het, in plaats van boeken te verbieden, beginnen met alle standbeelden en andere eerbetuigingen in onze naam aan de massamoordenaar Leopold II te verwijderen (maar volgens de redenering van het parket was die brave koning ook geen racist: hij had niet de intentie om inboorlingen uit te roeien, dat was maar een neven-effect van de rubberproductie).

“Kuifje in Afrika” is een knap boek. Mooi en grappig en reactionair. Geen rechtbank heeft het recht om te bepalen dat we dat niet mogen lezen. Het is evident dat het album een voorwoord kan gebruiken dat het werk historisch situeert. De uitgeverij Casterman en de erven Hergé zouden daar zelf al lang voor moeten gezorgd hebben.